Cổ phiếu là gì? Những điều bạn cần biết trước khi đầu tư cổ phiếu

Cổ phiếu là gì? Có nên đầu tư vào cổ phiếu hay không? Đây chắc hẳn là câu hỏi được rất nhiều người đặt ra khi mới tham gia đầu tư chứng khoán. Chính vì vậy trong bài viết dưới đây hãy cùng mình tìm hiểu về cổ phiếu, các đặc điểm của cổ phiếu và trả lời câu hỏi có nên đầu tư cổ phiếu hay không nhé!

1. Cổ phiếu là gì?

Theo khoản 1 Điều 121 Luật Doanh nghiệp 2020, cổ phiếu là chứng chỉ do công ty cổ phần phát hành, bút toán ghi sổ hoặc dữ liệu điện tử xác nhận quyền sở hữu một hoặc một số cổ phần của công ty đó. Chỉ công ty cổ phần mới có quyền phát hành cổ phiếu.

Căn cứ khoản 1 Điều 4 Luật Chứng khoán 2019, cổ phiếu là một loại chứng khoán (được coi là tài sản), là đối tượng giao dịch trên sàn chứng khoán.

2. Đặc điểm của cổ phiếu

• Không có kỳ hạn và không hoàn vốn;
• Cổ tức không ổn định và phụ thuộc vào kết quả SXKD của doanh nghiệp;
• Khi phá sản, cổ đông là người cuối cùng nhận được giá trị còn lại của tài sản thanh lý;
• Giá cổ phiếu biến động rất mạnh;
• Tính thanh khoản cao;
• Có tính lưu thông;
• Tính tư bản giả;
• Tính rủi ro cao.

3. Các loại cổ phiếu phổ biến

Cổ phiếu thường (cổ phiếu phổ thông)

Cổ phiếu phổ thông (Common stock) hay cổ phiếu thường là loại cổ phiếu phổ biến nhất trong các loại cổ phần của công ty cổ phần. Đây là một chứng khoán đại diện cho quyền sở hữu trong một công ty cổ phần.

Khi sở hữu cổ phiếu thường nhà đầu tư có quyền lợi được tự do mua bán chuyển nhượng, được dự họp đại hội cổ đông và biểu quyết về các vấn đề quan trọng trong công ty. Ngoài ra, cổ đông được hưởng cổ tức dựa theo kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp và số lượng cổ phiếu đang nắm giữ.

Cổ phiếu ưu đãi

Cổ phiếu ưu đãi là gì? Cổ phiếu ưu đãi (còn được biết là Preferred Stock) là hình thức chứng khoán có tính chất tương tự như cổ phiếu thông thường (cổ phiếu phổ thông). Người sở hữu cổ phiếu này sẽ làm cổ đông chính thức của công ty. Cụ thể hơn, người nắm giữ loại cổ phiếu này sẽ là cổ đông ưu đãi của công ty. Khi đó cổ tức và quyền biểu quyết cũng sẽ được ưu tiên hơn.

Dựa vào từng loại cổ phiếu ưu đãi mà cổ đông sẽ được hưởng quyền ưu tiên đối với loại cổ phiếu ưu đãi đó và kèm theo là sự hạn chế khác so với cổ đông phổ thông. Có ba loại cổ phiếu ưu đãi phổ biến gồm:

• Cổ phiếu ưu đãi cổ tức

Chủ sở hữu loại cổ phiếu ưu đãi cổ tức sẽ được ưu tiên trả cổ tức cao hơn so với cổ phiếu phổ thông. Tuy nhiên, nhà đầu tư cổ phiếu ưu đãi cổ tức sẽ bị hạn chế quyền dự họp, biểu quyết hay đề cử người vào Ban kiểm soát và Hội đồng quản trị.

• Cổ phiếu ưu đãi hoàn lại

Khi sở hữu cổ phiếu ưu đãi hoàn lại nhà đầu tư có đặc quyền được hoàn lại vốn. Việc hoàn lại vốn sẽ tùy thuộc vào điều kiện đã giao ước với công ty hay khi cổ đông yêu cầu. Ngoài ra, các cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi hoàn lại còn có quyền phát biểu, tham dự cuộc họp Đại hội đồng cổ đông và có quyền biểu quyết.

• Cổ phiếu ưu đãi biểu quyết

Đối với loại cổ phiếu này, nhà đầu tư sẽ có các quyền tương tự như cổ đông phổ thông trong đó bao gồm quyền biểu quyết, dự họp cũng như quyền được đề cử người vào Hội đồng quản trị hay Ban kiểm soát.

Đặc biệt, khi đầu tư cổ phiếu ưu đãi biểu quyết nhà đầu tư sẽ sở hữu nhiều phiếu biểu quyết hơn so với cổ phiếu thường. Nhưng, ngược lại sẽ bị hạn chế quyền chuyển nhượng cổ phiếu đó cho người khác.

4. Vì sao nên đầu tư cổ phiếu?

Đầu tư cổ phiếu hay đầu tư chứng khoán là hình thức mà người tham gia sử dụng nguồn vốn của bản thân để mua bán cổ phiếu, đặc biệt là cổ phiếu niêm yết trên sàn chứng khoán. Lợi nhuận từ việc đầu tư này đến từ chênh lệch giá mua vào và bán ra.

Vậy vì sao nên đầu tư vào cổ phiếu? Hãy cùng tìm hiểu ngay thôi nào!

• Có quyền biểu quyết trong doanh nghiệp

Việc nắm giữ cổ phiếu sẽ cho bạn quyền bỏ phiếu trong các cuộc họp cổ đông, nhận cổ tức, và bạn có quyền bán cổ phần của mình cho người khác.

Bạn sở hữu càng nhiều cổ phần, thì quyền biểu quyết trong doanh nghiệp của bạn càng tăng lên. Đạt đến 1 tỷ lệ cổ phần chi phối nhất định, bạn có thể gián tiếp kiểm soát hướng đi của doanh nghiệp bằng cách bổ nhiệm hội đồng quản trị. Điều này được thể hiện rõ ràng nhất khi một doanh nghiệp đi mua lại một doanh nghiệp khác.

Doanh nghiệp đi mua lại sẽ không phải đi khắp nơi để mua tòa nhà, từng chiếc bàn, chiếc ghế, hay nhân sự…Tất cả những gì họ cần làm chỉ là: “Mua lại phần lớn cổ phiếu” – số lượng cổ phiếu đủ để họ “có tiếng nói” trong các cuộc họp cổ đông.

Hội đồng quản trị có trách nhiệm tăng giá trị của doanh nghiệp. Họ sẽ thuê các nhà quản lý chuyên nghiệp chẳng hạn như Tổng giám đốc, hoặc Giám đốc điều hành. Tuy nhiên, đối với đa số cổ đông phổ thông, thì vấn đề lớn không nằm ở chỗ họ có được quản lý, điều hành doanh nghiệp hay không…

• Lợi nhuận cao trong dài hạn

Khi nắm giữ chứng khoán thực chất là nhà đầu tư đang sở hữu một phần doanh nghiệp. Mức lợi nhuận nhà đầu tư thu được khi gửi tiết kiệm là cố định và chỉ khoảng 6-7%/năm, tuy nhiên tốc độ tăng trưởng trung bình của các Công ty trên thị trường chứng khoán là 20%/năm.

Một công ty thành công có thể giúp tài sản của bạn gia tăng kinh khủng ví dụ 100 USD đầu tư vào CocaCola vào năm 1968 sẽ có giá trị 310.000 USD vào năm 2018 tức tăng 3100 lần trong vòng 50 năm.

Việc của nhà đầu tư là chọn ra những công ty có tiềm năng tăng trưởng cao để mua cổ phiếu của các công ty đó, khi công ty làm ăn có lãi sẽ trả cổ tức cho nhà đầu tư, hoặc khi giá cổ phiếu tăng lên, nhà đầu tư sẽ thu được lợi nhuận từ chênh lệch giá mua cổ phiếu và giá bán cổ phiếu.

• Chứng khoán là tài sản thanh khoản cao nhất chỉ sau tiền mặt

Thanh khoản được định nghĩa là khả năng chuyển đổi thành tiền của một tài sản. Khi buôn bán mặt hàng nào đó, quý khách chỉ có thể tiêu thụ được hàng khi có nhiều người muốn mua hoặc bán những mặt hàng tương tự. Thị trường chứng khoán là nơi tập trung rất nhiều những người mua và bán các mặt hàng chứng khoán.

Nhu cầu mua cổ phiếu hay bán của nhà đầu tư sẽ được đáp ứng trong thời gian ngắn bởi những người tham gia thị trường (khớp lệnh giao dịch ngay lập tức), chứng khoán của nhà đầu tư có thể chuyển thành tiền mặt nhanh chóng.

• Chứng khoán là kênh đầu tư linh hoạt

Nhà đầu tư không cần tích lũy nhiều tiền mới có thể bắt đầu đầu tư cổ phiếu như khi đầu tư vào bất động sản, so với một căn nhà 1 tỷ đồng, nhà đầu tư chỉ cần vài triệu đồng là đã có thể mua bán cổ phiếu trên thị trường.

Nhà đầu tư cũng không phải chờ vài tháng hay vài năm để khoản tiền của bạn sinh lời như gửi tiết kiệm, thời gian tối thiểu mà nhà đầu tư cần để nắm giữ một cổ phiếu là 2 ngày, khi cổ phiếu đã tăng giá như kỳ vọng, nhà đầu tư có thể bán bất cứ lúc nào.

5. Ưu điểm và nhược điểm của đầu tư cổ phiếu là gì?

Ưu điểm

• Mức lợi nhuận hấp dẫn hơn so với gửi tiết kiệm hoặc mua trái phiếu.
• Không cần vốn lớn. Khác với bất động sản, hay mua vàng, bạn có thể bắt đầu đầu tư vào cổ phiếu với bất kỳ số tiền nào bạn muốn.
• Dễ dàng mua bán, tính thanh khoản cao. Nếu bạn cần tiền, bạn có thể bán cổ phiếu. Sau 2 ngày làm việc (T+2), bạn sẽ nhận đượ

tiền vào tài khoản. Đến ngày T+3, bạn có thể sử dụng nguồn tiền này.

• Hưởng lợi từ sự phát triển của nền kinh tế trong dài hạn. Người sở hữu cổ phiếu có thể hưởng lợi từ 2 kênh: giá cổ phiếu tăng, và cổ tức khi công ty làm ăn có lãi.
• Bạn có thể làm giàu, rất giàu từ đầu tư cổ phiếu nếu có chiến lược hợp lý.

Nhược điểm

• Nhà đầu tư hưởng lợi từ việc tăng giá cổ phiếu và nhận cổ tức. Tuy nhiên không có ai đảm bảo cổ phiếu sẽ luôn tăng giá và công ty luôn làm ăn có lãi trong tương lai. Nếu công ty phá sản, công ty sẽ ưu tiên trả nợ cho ngân hàng, người sở hữu trái phiếu, rồi mới đến hoàn lại vốn cho người nắm giữ cổ phiếu.
• Thị trường thường xuyên biến động do chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố về kinh tế và chính trị. Nhà đầu tư cá nhân thường dễ bị chi phối bởi yếu tố tâm lý đám đông khi thị trường biến động từ đó kết quả không đạt được như kỳ vọng.
• Đầu tư chứng khoán dài hạn đòi hỏi nhà đầu tư phải bỏ nhiều thời gian để tìm hiểu và theo dõi thị trường.
• Để đạt được mức lợi nhuận lớn, cần nhiều thời gian. Rất hiếm trường hợp bạn có thể làm giàu qua đêm nhờ mua cổ phiếu, nếu không phải nhờ may mắn.

6. Các hình thức để sở hữu cổ phiếu hiện nay

Mua trực tiếp cổ phiếu từ doanh nghiệp phát hành

Đây là một hình thức mà doanh nghiệp sẽ thực hiện việc kêu gọi vốn trực tiếp từ các nhà đầu tư. Thông thường đây là thời kỳ đầu của những doanh nghiệp Start-up. Nhà đầu tư ở đây có thể là các tổ chức, các quỹ đầu tư hoặc các nhà đầu tư cá nhân đứng ra góp vốn hoặc đại diện cho một doanh nghiệp, một tổ chức nào đó để đầu tư vào doanh nghiệp này.

Sau khi các doanh nghiệp gọi vốn trình bày với nhà đầu tư về những ý tưởng kinh doanh, chiến lược phát triển của họ; nếu thấy khả thi các nhà đầu tư sẽ thương lượng với doanh nghiệp gọi vốn để cùng đi đến thỏa thuận cuối cùng. Khi thỏa thuận được cả 2 bên chấp thuận thì nhà đầu tư sẽ rót vốn cho công ty.

Ngoài góp vốn đầu tư, nhà đầu tư còn có thể tham gia quản lý và điều hành hoạt động của doanh nghiệp đó. Họ sẽ chuyển giao công nghệ cũng như cách thức quản lý để giúp các doanh nghiệp có thể tăng trưởng và đạt được mục tiêu chiếm lĩnh thị trường. Hơn nữa, khi doanh nghiệp được niêm yết trên sàn chứng khoán, nhà đầu tư có thể bán lại cổ phần cho các nhà đầu tư khác từ đó thu về lợi nhuận.

Mua lại cổ phiếu từ cổ đông khác

Đối với hình thức này có nghĩa là bạn sẽ tham gia vào thị trường chứng khoán, nơi mà cổ phiếu của các doanh nghiệp IPO được mua bán trao đổi một cách công khai, các nhà đầu tư có thể giao dịch mua bán qua lại cổ phiếu trên thị trường này. Khi bạn mua cổ phiếu trên thị trường chứng khoán, điều đó có nghĩa bạn đã mua lại cổ phiếu từ cổ đông sở hữu trước đó, không phải là mua trực tiếp từ doanh nghiệp phát hành.

Khi bạn bán cổ phiếu trên thị trường chứng khoán cũng có nghĩa bạn đang bán cho một nhà đầu tư khác chứ không phải doanh nghiệp sẽ mua lại của bạn.

7. Kiếm lợi nhuận từ việc đầu tư cổ phiếu bằng cách nào?

Nhà đầu tư có thể thu được lợi nhuận khi tham gia đầu tư cổ phiếu bằng 2 cách:

• Thu lợi nhuận từ tiền cổ tức;
• Lợi nhuận đến từ chênh lệch giá cổ phiếu.

Lợi nhuận từ tiền cổ tức

Như đã nói trên, khi trở thành cổ đông bạn sẽ nhận được cổ tức từ doanh nghiệp bạn đầu tư nếu kết quả hoạt động của doanh nghiệp đó có lợi nhuận. Sau khi đã trích lập các quỹ theo quy định, cổ tức là một phần lợi nhuận sau thuế được chia cho các nhà đầu tư.

 Ví dụ: Mã chứng khoán: NT2 – CTCP Điện lực Nhơn Trạch 2 là một doanh nghiệp điển hình về việc chi cổ tức bằng tiền khá hậu hĩnh dành cho cổ đông.

Vậy bạn càng nắm giữ nhiều cổ phiếu thì càng thu được lợi nhuận cao từ cổ tức.

Lợi nhuận từ kinh doanh chênh lệch giá của cổ phiếu

Có thể hiểu, đó là việc bạn mua cổ phiếu với giá thấp và bán lại với giá cao. Lợi dụng sự biến động về cung cầu của thị trường, các nhà đầu tư chứng khoán có thể giao dịch cổ phiếu dựa trên khoản chênh lệch giữa giá mua và giá bán để thu về khoản lợi nhuận trong ngắn hạn.

Ví dụ: Mã chứng khoán: FPT – CTCP FPT có giá cổ phiếu những năm gần đây tăng trưởng vượt bậc

Có thể thấy việc kinh doanh chênh lệch giá đem lại cho nhà đầu tư mức lợi nhuận rất lớn. Điển hình như năm 2021, chỉ trong chưa đầy một năm giá cổ phiếu FPT đã tăng trưởng đến 93%. Nhà đầu tư gần như có thể “mua 1 lời 1” và thu về mức lợi nhuận khổng lồ.

8. Những điều cần biết trước khi đầu tư cổ phiếu

Để có thể tối ưu hóa lợi nhuận và đầu tư hiệu quả, bạn cần lưu ý những điều sau đây trước khi tiến hành lựa chọn mua cổ phiếu.

Mệnh giá cổ phiếu

Căn cứ theo Khoản 2, Điều 13 của bộ Luật Chứng khoán 2019 đã quy định mệnh giá cổ phiếu, chứng chỉ quỹ khi phát hành và chào bán sẽ là 10.000 đồng. Còn mệnh giá của trái phiếu khi chào bán sẽ là 100.000 đồng hoặc bội số của 100.000 đồng.

Như vậy, các nhà đầu tư khi tham gia mua bán sẽ cần đảm bảo số tiền vốn tối thiểu cần bỏ ra, tùy theo quy định của Sàn Giao dịch Chứng khoán.

Nơi mua, bán cổ phiếu

Việc mua bán cổ phiếu sẽ được thực hiện hầu hết trên các sàn giao dịch được thành lập hợp pháp. Điều kiện là nhà đầu tư phải sở hữu cho mình tài khoản tại công ty chứng khoán đó. Ngoài ra, nhà đầu tư có thể mở nhiều tài khoản chứng khoán khác nhau theo nguyên tắc mỗi 1 công ty chỉ mở 1 tài khoản giao dịch.

Hiện nay, việc tạo tài khoản giao dịch chứng khoán khá dễ dàng vì các công ty đều hỗ trợ và hướng dẫn khách hàng mở hoàn toàn miễn phí. Nhà đầu tư chỉ cần từ đủ 18 trở lên theo đúng quy định về năng lực trách nhiệm dân sự là có thể đáp ứng tham gia giao dịch.

Thuế, phí khi giao dịch cổ phiếu

Khi bạn đã chọn cho mình hình thức đầu tư cổ phiếu phù hợp, thì tiếp theo bạn cần phải tìm hiểu kỹ các loại thuế, phí cần phải đóng khi giao dịch cổ phiếu. Cụ thể, các cá nhân có phát sinh thu nhập từ việc mua bán cổ phiếu sẽ phải chịu các loại phí sau:

• Thuế suất: 0,1% trên giá bán chứng khoán/lần đối với mức thu nhập từ việc chuyển nhượng chứng khoán (theo Khoản 10, Điều 1, Nghị định 12/2015/NĐ-CP). Khi đó, công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ hoặc ngân hàng tại nơi cá nhân lưu ký chứng khoán sẽ có trách nhiệm khấu trừ thuế đối với việc chuyển nhượng.
• Phí giao dịch chứng khoán: Mức phí mua bán không được quá 5% giá trị của một giao dịch. Đối với từng sàn giao dịch chứng khoán, mức phí này sẽ được quy định cụ thể khi thực hiện mua bán.

Đầu tư cổ phiếu hay trái phiếu?

Hai sản phẩm đầu tư này đều được giao dịch công khai trên thị trường chứng khoán và đều phải chịu ảnh hưởng trực tiếp từ biến động của thị trường. Trong đó, cổ phiếu là hình thức đầu tư ngắn hạn với mức lợi nhuận cao, tuy nhiên cũng đi kèm với mức độ rủi ro lớn hơn.

Khác với cổ phiếu, trái phiếu lại có mức lãi suất thấp nhưng ổn định hơn. Vì thế tùy theo nhu cầu và khả năng tài chính, cũng như chấp nhận rủi ro mà bạn có thể chọn cho mình hình thức đầu tư phù hợp.

Như vậy với các thông tin trên, bạn đã có thể hiểu được khái niệm cổ phiếu là gì. Tuy nhiên đối với các nhà đầu tư mới, ít kinh nghiệm về việc chọn lựa loại cổ phiếu phù hợp hoặc không có nhiều thời gian để nghiên cứu và phân tích mỗi ngày, có thể cân nhắc đầu tư vào hình thức đầu tư Quỹ mở để có lợi nhuận cao và an toàn. 

Xử lý gian lận trong giao dịch chứng khoán

Theo Điều 12 Luật Chứng khoán 2019, một số hành vi bị nghiêm cấm trong mua bán giao dịch chứng khoán như:

• Trực tiếp hoặc gián tiếp thực hiện hành vi gian lận, lừa đảo, làm giả tài liệu, tạo dựng thông tin sai sự thật hoặc công bố thông tin sai lệch hoặc che giấu thông tin hoặc bỏ sót thông tin cần thiết gây hiểu nhầm nghiêm trọng làm ảnh hưởng đến hoạt động chào bán, niêm yết, giao dịch, kinh doanh, đầu tư chứng khoán, cung cấp dịch vụ về chứng khoán.
• Sử dụng thông tin nội bộ để mua, bán chứng khoán cho chính mình hoặc cho người khác; tiết lộ, cung cấp…

Theo Khoản 3 Điều 132 Luật Chứng khoán 2019, mức phạt tiền tối đa trong xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi vi phạm đối với các hành vi như trên là 10 lần khoản thu trái pháp luật có được từ hành vi vi phạm.

Trường hợp không có khoản thu trái pháp luật hoặc mức phạt tính theo khoản thu trái pháp luật thấp hơn mức phạt tiền tối đa quy định tại khoản 4 Điều này thi áp dụng mức phạt tiền tối đa quy định tại khoản 4 Điều này (03 tỷ đồng).

9. Tham gia đầu tư vào cổ phiếu bằng cách nào nào?

Để có thể tham gia đầu tư vào cổ phiếu bạn thực hiện theo các bước sau:

• Bước 1: Là một nhà đầu tư mới bạn cần phải mở tài khoản giao dịch tại Công ty chứng khoán, để có thể tham gia vào đầu tư và giao dịch cổ phiếu.
• Bước 2: Chuyển tiền vào tài khoản chứng khoán
• Bước 3: Giao dịch và đặt lệnh

Trên đây là tổng hợp những kiến thức cơ bản giúp bạn hiểu rõ hơn về cổ phiếu và đặc điểm của cổ phiếu. Qua đó đã trả lời cho câu hỏi cổ phiếu là gì? Có nên đầu tư cổ phiếu không? Hy vọng bài viết có thể hữu ích với bạn trong việc tìm hiểu về cổ phiếu và chứng khoán.