Tự doanh chứng khoán là gì? Những điều nhà đầu tư cần biết

Tự doanh chứng khoán là gì? Hiện nay, chứng khoán đang thu hút sự quan tâm mạnh mẽ từ nhiều nhà đầu tư cá nhân và tổ chức trong và ngoài nước. Với sức hút của mình, thị trường chứng khoán đang trở thành một lĩnh vực đáng chú ý và tiềm năng cho các nhà đầu tư. Và tự doanh chứng khoán là một nghiệp vụ kinh doanh chứng khoán được pháp luật quy định rõ ràng.

Nếu bạn đang có ý định đầu tư vào thị trường chứng khoán thì nên tìm hiểu rõ về khái niệm về tự doanh này, cũng như tự doanh chứng khoán được thực hiện ra sao và nó có mục đích gì? Chúng ta hãy cùng xem qua bài viết dưới đây, Chanh Tươi Review sẽ làm rõ vấn đề này cho bạn. Cùng theo dõi nhé!

Tự doanh chứng khoán là gì?

Tự doanh chứng khoán là việc công ty chứng khoán (CTCK) mua, bán chứng khoán cho chính mình. Điều này được giải thích trong Khoản 30 Điều 4 Luật chứng khoán.

CTCK có những lợi thế khi tiến hành hoạt động tự doanh nhờ tính đặc thù về khả năng tiếp cận thông tin và chủ động trên thị trường. Họ có khả năng dự đoán diễn biến của thị trường và nắm bắt xu thế giao dịch. Ngoài ra, các công ty chứng khoán này còn có nhân viên đại diện sàn, do đó, họ biết thông tin đầy đủ về quan hệ cung cầu đối với từng chứng khoán và không phải lo lắng về phí giao dịch khi thực hiện hoạt động tự doanh.

Hoạt động tự doanh của mỗi CTCK, với khả năng chuyên môn và nguồn vốn lớn, được coi là hoạt động giao dịch của một nhà đầu tư lớn, chuyên nghiệp, và có tác động nhất định tới giá cả của thị trường. Vì vậy, CTCK có thể thông qua hoạt động tự doanh đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết cung cầu và bình ổn giá cả của các loại chứng khoán trên thị trường. Khi thực hiện hoạt động tự doanh, mục đích quan trọng nhất của CTCK là thu lợi cho chính mình.

Như vậy, Tự doanh là hoạt động tự mua bán chứng khoán cho mình để hưởng lợi nhuận từ chênh lệch giá chứng khoán. Nói cách khác, tự doanh là hoạt động mua đi bán lại chứng khoán nhằm thu chênh lệch giá (mua thấp, bán cao).

Hoạt động tự doanh của CTCK được thực hiện ở Sở giao dịch chứng khoán (SGD) và thị trường OTC. Tại SGD, hoạt động mua bán này cũng được tiến hành như hoạt động của nhà đầu tư thông thường. Trên thị trường OTC, hoạt động tự doanh có thể được thực hiện trực tuyến giữa công ty và các đối tác, thông qua hoạt động tạo thị trường hoặc thông qua hệ thống giao dịch tự động.

Đặc điểm của tự doanh chứng khoán

Tính chuyên nghiệp cao

Hoạt động tự doanh của CTCK được đánh giá là mang tính chuyên nghiệp cao. Tính chuyên nghiệp hiển nhiên qua trình độ và năng lực của các cán bộ thực hiện nhiệm vụ tự doanh. Họ cần sở hữu kiến thức chuyên sâu, khả năng phân tích, và khả năng ra quyết định chính xác trong quá trình tự doanh, đồng thời làm việc dưới áp lực lớn. Đồng thời, tính linh hoạt và khả năng tự chủ luôn được coi trọng trong quá trình ra quyết định đầu tư và kinh doanh chứng khoán. Tuy nhiên, trong quá trình này, cần tuân thủ những quy trình đầu tư nghiêm ngặt để đảm bảo hiệu quả và an toàn trong hoạt động đầu tư. Quy trình đầu tư xác định các bước cần thiết để thực hiện một phương án đầu tư, đồng thời quy định rõ quyền hạn và trách nhiệm của các đối tượng tham gia hoạt động tự doanh của công ty. Ngoài ra, hoạt động tự doanh của CTCK luôn mang tính chiến lược, có hướng đi cụ thể dựa trên phân tích thị trường và mục tiêu trong từng giai đoạn hoạt động, từ đó đưa ra các chiến lược đầu tư và chính sách quản trị danh mục đầu tư phù hợp nhất.

Quy mô đầu tư của CTCK lớn và danh mục đầu tư đa dạng

Nhờ có tài chính mạnh mẽ và hoạt động chuyên nghiệp, công ty chứng khoán có quy mô đầu tư lớn và danh mục đầu tư đa dạng. Hoạt động tự doanh của công ty chứng khoán không chỉ tập trung vào một thị trường, một ngành nghề hoặc một công ty cụ thể, mà công ty chứng khoán đầu tư trên nhiều thị trường khác nhau, bao gồm cả thị trường tập trung và phi tập trung, cả trong và ngoài nước, trong nhiều ngành nghề khác nhau. Tận dụng ưu điểm của một tổ chức tài chính trung gian, các công ty chứng khoán có khả năng tìm kiếm cơ hội đầu tư với chi phí thấp, nhằm đa dạng hóa danh mục đầu tư và giảm thiểu rủi ro.

Hoạt động tự doanh của CTCK luôn chứa đựng nhiều rủi ro

Tự doanh chứng khoán là gì? Hoạt động tự doanh chứa nhiều rủi ro thì công ty chứng khoán phải làm như thế nào? Do hoạt động tự doanh của công ty chứng khoán mang theo nhiều rủi ro, do đó, trong quá trình đầu tư và kinh doanh chứng khoán, các công ty chứng khoán thường sử dụng các công cụ phòng vệ như option, future... Sự hiệu quả của việc sử dụng các công cụ phòng vệ này phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm sự áp dụng rộng rãi của chúng trong hoạt động đầu tư, chiến lược phát triển và chính sách quản lý danh mục đầu tư của công ty chứng khoán.

Dù có nhiều lợi thế, hoạt động tự doanh chứng khoán của các công ty chứng khoán vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro, tương tự như những rủi ro mà nhà đầu tư đối mặt. Đặc biệt, với quy mô khoản đầu tư lớn, hậu quả của các rủi ro có thể trở nên nghiêm trọng hơn bình thường. Vì vậy, để phòng tránh rủi ro, các công ty chứng khoán thường sử dụng các công cụ phòng vệ trong hoạt động tự doanh. Tuy việc sử dụng các công cụ phòng vệ có hiệu quả đến đâu phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm cả yếu tố khách quan và chủ quan. Yếu tố khách quan được thể hiện qua sự phát triển của thị trường, bao gồm việc sử dụng rộng rãi các công cụ phòng vệ như hợp đồng tương lai và quyền chọn trong hoạt động đầu tư. Trong khi đó, yếu tố chủ quan thuộc về công ty bao gồm nhân lực, chiến lược phát triển và chính sách quản lý danh mục đầu tư.

Tự doanh chứng khoán là gì? Phương thức thực hiện tự doanh chứng khoán thế nào?

Giao dịch trực tiếp

Trong phương thức này, các đối tác giao dịch tự mình tiếp cận và thỏa thuận giao dịch, có thể là cá nhân hoặc tổ chức, đặc biệt là các công ty chứng khoán. Thời gian giao dịch không chỉ giới hạn trong khung giờ giao dịch chính thức của sở giao dịch, mà còn có thể thực hiện trong và ngoài giờ làm việc thông thường.

Giao dịch chứng khoán trong phương thức này rất đa dạng, tập trung chủ yếu vào chứng khoán không niêm yết và chứng khoán mới phát hành. Các đối tác giao dịch trực tiếp sẽ tự thực hiện các thủ tục thanh toán và chuyển nhượng chứng khoán. Vì vậy, không có một loại phí cố định nào được áp dụng trong giao dịch này, chỉ có phí thanh toán do bên nhận chịu và phí chuyển khoản chứng khoán do bên chuyển nhượng chịu trách nhiệm.

Mặc dù hoạt động này không được giám sát trực tiếp bởi sở giao dịch, nhưng nó vẫn phải tuân thủ sự giám sát từ Thanh tra Nhà nước về chứng khoán. Doanh số giao dịch trực tiếp thường lớn hơn nhiều lần so với doanh số giao dịch trên sở giao dịch, thường chiếm tỷ lệ 85-90% trong tổng doanh số giao dịch trên thị trường chứng khoán.

Giao dịch gián tiếp

Đối với các giao dịch không thể thực hiện trực tiếp, các công ty chứng khoán thường sử dụng phương thức giao dịch thông qua Sở (trung tâm) giao dịch để đảm bảo an toàn trong trường hợp giá chứng khoán có biến động lớn hoặc với mục đích can thiệp vào giá thị trường. Phương thức giao dịch này tương tự như giao dịch theo ủy thác, tức là không có sự phân biệt giữa giao dịch theo ủy thác và giao dịch tự doanh trên Sở (trung tâm) giao dịch.

Do thực hiện giao dịch qua Sở (trung tâm) giao dịch, các công ty chứng khoán sẽ phải chịu các chi phí môi giới lập giá, chi phí thanh toán bù trừ và lưu ký chứng khoán. Điều này là do cần có sự trung gian và xử lý từ phía Sở (trung tâm) giao dịch để thực hiện các thủ tục liên quan đến giao dịch và quản lý chứng khoán.

Quy định về khối tự doanh chứng khoán

Tự doanh chứng khoán là gì? Pháp luật có những quy định gì về tự doanh chứng khoán? Chúng ta cùng tìm hiểu nhé!

Pháp luật Việt Nam đặt ra những quy định cụ thể liên quan đến hoạt động tự doanh chứng khoán, đặc biệt về vốn pháp định và các yêu cầu hoạt động. Cụ thể như sau:

Quy định về vốn pháp định

Theo Điểm b, Khoản 1, Điều 18 của Nghị định số 14/2007/NĐ-CP (hiện đã hết hiệu lực và không có quy định thay thế), vốn pháp định cho hoạt động tự doanh chứng khoán của các công ty chứng khoán, công ty chứng khoán có vốn đầu tư nước ngoài, và chi nhánh công ty chứng khoán nước ngoài tại Việt Nam là 100 tỷ đồng.

Quy định về hoạt động tự doanh chứng khoán

Theo Điều 22 của Thông tư số 121/TT-BTC, công ty chứng khoán thực hiện hoạt động tự doanh chứng khoán cần tuân thủ các quy định sau:

• Công ty chứng khoán phải có đủ tiền và chứng khoán để thanh toán các lệnh giao dịch cho tài khoản tự doanh của mình.
• Hoạt động tự doanh chứng khoán của công ty chứng khoán phải được thực hiện dưới danh nghĩa của chính công ty, không được sử dụng danh nghĩa của người khác hoặc thực hiện dưới danh nghĩa cá nhân hoặc cung cấp tài khoản tự doanh cho người khác.
• Các trường hợp sau không được xem là hoạt động tự doanh chứng khoán:

+ Mua, bán chứng khoán để sửa lỗi sau giao dịch.
+ Mua, bán cổ phiếu của chính công ty chứng khoán.

• Công ty chứng khoán phải ưu tiên thực hiện lệnh giao dịch của khách hàng trước khi thực hiện lệnh tự doanh của chính mình. Ngoài ra, công ty chứng khoán cần thông báo cho khách hàng khi mình là đối tác thỏa thuận trong giao dịch. 
• Trong trường hợp lệnh mua, bán chứng khoán của khách hàng có thể ảnh hưởng đáng kể đến giá chứng khoán đó, công ty chứng khoán không được tự mua, bán loại chứng khoán đó trước hoặc tiết lộ thông tin cho bên thứ ba mua, bán chứng khoán đó.
• Khi khách hàng đặt lệnh giới hạn, công ty chứng khoán không được mua hoặc bán cùng chiều và loại chứng khoán đó cho mình với mức giá bằng hoặc tốt hơn mức giá của khách hàng trước khi lệnh của khách hàng được thực hiện.

Quy định về tài khoản tự doanh chứng khoán

Theo Điểm 2.3, mục 2, Công văn số 2327/UBCK-PTTT do Ủy ban Chứng khoán Nhà nước ban hành hướng dẫn thực hiện Thông tư 74/2011/TT-BTC của Bộ Tài chính về hướng dẫn giao dịch chứng khoán: “Công ty chứng khoán có nghiệp vụ tự doanh chỉ được phép mpr một tài khoản giao dịch tự doanh chứng khoán tại chính công ty chứng khoán và không được phép mở bất cứ tài khoản tự doanh nào tại các công ty chứng khoán khác”.

Mục đích tự doanh chứng khoán

Tự doanh chứng khoán là gì? Nó có mục đích gì trong chứng khoán? Hãy cùng Chanh Tươi Review xem qua các mục đích tự doanh trong chứng khoán nhé!

Kinh doanh đầu tư

Việc đầu tư vào chứng khoán mang lại cho các CTCK những lợi nhuận từ nhiều nguồn khác nhau như cổ tức, trái tức, lợi tức từ cổ phần quỹ đầu tư và sự chênh lệch giá. Tuy nhiên, nếu giá chứng khoán giảm, các khoản lợi nhuận này khó có thể đủ để bù đắp sự mất giá. Do đó, các CTCK rất cẩn trọng trong việc xây dựng chiến lược đầu tư và đầu cơ chứng khoán.

Kinh doanh góp vốn

Bằng cách mua cổ phiếu, trái phiếu chuyển đổi hoặc cổ phiếu kèm quyền chuyển đổi, các CTCK tiến hành đầu tư vào các công ty cổ phần và trở thành cổ đông của chúng. Do đó, các CTCK phải tuân thủ các quy định pháp lý liên quan đến việc làm cổ đông lớn và hạn mức đầu tư vốn vào một công ty cổ phần. Tuy nhiên, để mở rộng phạm vi kinh doanh cho các CTCK, luật pháp có thể quy định thời hạn tối thiểu mà người sở hữu cổ phiếu cần phải đạt để được coi là cổ đông (thường từ 6 tháng trở lên).

Can thiệp bảo vệ giá

Khi giá chứng khoán bị biến động bất lợi do tình hình hoạt động chung của thị trường, các công ty chứng khoán thực hiện các giao dịch mua bán nhằm ổn định thị trường theo yêu cầu can thiệp của cơ quan quản lý và đảm bảo an toàn cho bản thân và khách hàng trong quá trình thực hiện các đợt phát hành hoặc bảo lãnh phát hành. Tuy nhiên, để thực hiện công tác này, các công ty chứng khoán cần hợp tác với nhau bằng cách thành lập một tập đoàn tài chính dưới hình thức "tổ chức bảo trợ thị giá" được gọi là một liên minh (consortium).

Thu lợi

Hoạt động kinh doanh chứng khoán của các công ty chứng khoán có mục đích chính là thu lợi tức và tận dụng chênh lệch giá mua bán chứng khoán. Với sự thông thạo trong thông tin và phân tích, công ty chứng khoán thường thực hiện hoạt động đầu tư chứng khoán để tìm kiếm cơ hội chờ đợi chênh lệch giá (kể cả trong tình trạng thị trường suy thoái và giá chứng khoán giảm), hoặc tham gia giao dịch khi có chênh lệch giá tại các thị trường khu vực. 

Tuy nhiên, để hoạt động theo luật định về chức năng và quyền hạn của công ty chứng khoán, họ phải đáp ứng một số điều kiện cơ bản. Điều kiện đó bao gồm vốn hoạt động, người quản lý và nhân viên làm việc, và cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động tự doanh.

Yêu cầu đối với công ty chứng khoán trong hoạt động tự doanh chứng khoán

Tự doanh chứng khoán là gì? Có cần tách biệt quản lý?

Hoạt động tự doanh chứng khoán nhằm tạo lợi nhuận cho công ty thông qua việc mua bán chứng khoán với khách hàng. Hoạt động này diễn ra song song với hoạt động môi giới, trong đó công ty không chỉ thực hiện lệnh giao dịch cho khách hàng mà còn thực hiện giao dịch cho chính mình. Do đó, trong quá trình hoạt động có thể xảy ra xung đột lợi ích giữa việc thực hiện giao dịch cho khách hàng và cho công ty. Chính vì điều này mà luật pháp của các nước đều yêu cầu phân biệt rõ ràng giữa hoạt động môi giới và hoạt động tự doanh. 

Công ty chứng khoán phải ưu tiên thực hiện lệnh giao dịch của khách hàng trước khi thực hiện lệnh của chính mình. Thậm chí ở một số nước, có hai loại công ty chứng khoán: công ty môi giới chứng khoán chỉ thực hiện chức năng môi giới và công ty chứng khoán có chức năng tự doanh.

Các công ty chứng khoán phải đảm bảo sự tách biệt giữa hoạt động tự doanh và hoạt động môi giới để đảm bảo tính minh bạch và rõ ràng trong hoạt động. Sự tách biệt này bao gồm tách biệt về nhân sự, quy trình kinh doanh, vốn và tài sản giữa khách hàng và công ty.

Ưu tiên khách hàng

Các công ty chứng khoán (CTCK) phải tuân thủ nguyên tắc ưu tiên khách hàng khi thực hiện hoạt động tự doanh. Điều này đồng nghĩa rằng lệnh giao dịch của khách hàng phải được xử lý trước lệnh tự doanh của công ty. Nguyên tắc này nhằm đảm bảo sự công bằng cho khách hàng trong quá trình giao dịch chứng khoán. 

Do có khả năng tiếp cận thông tin và tự quyết định trên thị trường, các CTCK có thể dự đoán trước được biến động của thị trường và có thể mua hoặc bán trước lợi ích của khách hàng nếu không có nguyên tắc ưu tiên trên.

Góp phần bình ổn thị trường

Các công ty chứng khoán (CTCK) hoạt động tự doanh nhằm góp phần vào việc bình ổn giá cả thị trường. Trong trường hợp này, hoạt động tự doanh được tiến hành theo quy định của luật. Luật yêu cầu các CTCK phải dành một tỷ lệ nhất định các giao dịch của mình (ở Mỹ là 60%) cho hoạt động bình ổn thị trường. Điều này có nghĩa là các CTCK có nghĩa vụ mua vào khi giá chứng khoán giảm và bán ra khi giá chứng khoán tăng để duy trì sự ổn định của giá cả chứng khoán.

Hoạt động tạo lập thị trường

Khi các chứng khoán mới được phát hành, chúng chưa có sẵn thị trường giao dịch. Để tạo ra thị trường cho những chứng khoán này, các công ty chứng khoán (CTCK) thực hiện hoạt động tự doanh bằng cách mua và bán chứng khoán, từ đó tạo ra tính thanh khoản trên thị trường cấp hai. 

Trên các sàn giao dịch chứng khoán phát triển, các nhà tạo lập thị trường sử dụng nghiệp vụ mua và bán chứng khoán trên thị trường ngoại vi (OTC) để tạo lập thị trường. Điều này đồng nghĩa với việc họ liên tục đưa ra các giá mua hoặc bán chứng khoán cho các nhà giao dịch chứng khoán khác. Như vậy, họ duy trì một thị trường liên tục với chứng khoán mà họ đang kinh doanh.

Xem thêm:

• Chứng khoán là gì? Những điều cơ bản cần biết trước khi đầu tư
• Lưu ký chứng khoán là gì? Những quy định và lưu ý cần nắm về lưu ký chứng khoán

Kết luận

Cảm ơn bạn đã đọc hết bài viết. Hy vọng với những chia sẻ từ Chanh Tươi Review đã giúp bạn hiểu được tự doanh chứng khoán là gì rồi nhé. Chúc bạn có những giao dịch thành công!